Điều trị bệnh máu ác tính bằng hóa trị có thể làm suy yếu các tế bào khỏe mạnh, đặc biệt là tế bào máu mới trong tủy xương khiến người bệnh gặp tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy, mất vị giác… Trong bài viết dưới đây, ThS. Phan Kim Dung, Trưởng khoa Dinh dưỡng và tiết chế, Viện Huyết học – Truyền máu TW sẽ có những lời khuyên dinh dưỡng nhằm giúp người bệnh hạn chế những tác dụng phụ do truyền hóa chất và nâng cao sức khỏe, thể trạng để tiếp tục điều trị lâu dài.

1. CHÁN ĂN/ ĂN KHÔNG NGON MIỆNG

Việc chán ăn, ăn không ngon miệng sẽ khiến người bệnh giảm cân, ốm yếu và mệt mỏi. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng đáp ứng với các phương pháp điều trị bệnh máu ác tính bằng hóa chất. Do đó, người bệnh và người chăm sóc có thể thực hiện theo những lưu ý sau:

• Người bệnh không nên tự chuẩn bị bữa ăn, nhờ người nhà chuẩn bị cho đa dạng khẩu phần.
• Chuẩn bị những bữa ăn nhỏ và dễ chế biến.
• Trang trí đĩa ăn cho ngon miệng và hấp dẫn.
• Có thể băm nhỏ hoặc xay nhuyễn để dễ ăn và ăn nhanh hơn.
• Sử dụng bột protein, đạm Whey có thể cho thêm hoa quả, sữa ít béo hoặc chế biến dạng súp để tăng thêm hương vị.

Xem thêm: Chế độ ăn để khắc phục các tác dụng phụ do truyền hóa chất

2. BUỒN NÔN/ NÔN

Buồn nôn/ nôn là một tác dụng phụ thường gặp của điều trị hóa chất. Việc thay đổi chế độ ăn, đọc sách, nghỉ ngơi, hoặc các hoạt động giải trí như chơi game, xem tivi, đánh cờ… có thể giúp người bệnh quên đi cảm giác buồn nôn. Cách khắc phụ cụ thể như sau:

• Chia nhỏ bữa ăn từ 6-8 bữa/ngày.
• Cho bệnh nhân ăn trước giờ điều trị.
• Tránh các loại thức ăn nhiều gia vị, dầu mỡ, chất béo, nồng.
• Ăn chậm, ăn các miếng nhỏ và các loại thức ăn dễ tiêu hóa.
• Đánh lừa cảm giác buồn nôn bằng cách vừa ăn vừa kết hợp xem các chương trình giải trí, tiểu phẩm hài.
• Trước bữa ăn không nên uống nước mà hãy dùng 1-2 giọt tinh dầu bạc hà hoặc tinh dầu chanh lên giấy ăn và hít mùi thơm trong vài phút để quên đi cảm giác buồn nôn.
• Nhâm nhi 1 chút nước ấm với trà quế, mật ong, hoặc chanh mật ong.

3. ĐAU MIỆNG/ MẤT VỊ GIÁC/ KHÔ MIỆNG

Điều trị hóa chất có thể gây tổn thương tế bào bên trong miệng và họng gây đau do viêm loét, hoặc có thể bị nhiễm trùng. Ăn kiêng và vệ sinh răng miệng giúp giảm nguy cơ bị đau miệng. Triệu chứng này có thể khỏi hoàn toàn sau khi kết thúc điều trị.

• Bệnh nhân đau miệng, loét miệng: ăn thức ăn nhạt, mềm, ẩm, chế biến thành miếng nhỏ, để nguội ở nhiệt độ phòng. Người bệnh nên tránh thức ăn nhiều gia vị chua, cay.
• Mất vị giác: Sử dụng các loại kẹo vị cam, vị chanh để ngậm lấy lại vị giác. Chế biến món ăn tạo thêm hương vị (có thể dùng ít thịt chiên, nướng phết các loại gia vị để tìm lại vị giác).
• Khô miệng: Sử dụng các loại thức ăn, đồ uống có vị chua ngọt (nước chanh, cam). Chế biến thức ăn mềm, lỏng, thường xuyên nhấp nước cho bệnh nhân để giữ môi ẩm.
• Thường xuyên cho bệnh nhân súc miệng bằng nước muối sinh lý ấm trước và sau ăn.

Xem thêm: Chế độ ăn cho người bệnh máu ác tính

4. RỐI LOẠN TIÊU HÓA: TIÊU CHẢY/ TÁO BÓN

Tiêu chảy và táo bón là một trong những tác dụng phụ hay gặp khi bệnh nhân bệnh máu ác tính được điều trị bằng hóa chất. Dưới tác dụng của hóa chất, các tế bào niêm mạc ruột bị phá hủy, gây giảm/mất khả năng hấp thu dịch và các chất dinh dưỡng, rối loạn bài tiết ruột, rối loạn chuyển động trong đường tiêu hóa.

Đối với bệnh nhân tiêu chảy:

• Hạn chế tối đa việc sơ chế thực phẩm thớ to, chế biến chưa kỹ hay chứa nhiều chất béo và cay.
• Hạn chế các thực phẩm như hành, tỏi, bắp cải, ngước có gas sẽ gây đầy hơi chướng bụng.
• Bù nước điện giải, uống ít nhất một cốc nước sau mỗi lần tiêu lỏng (oresol, trà xanh…).

Đối với bệnh nhân táo bón:

• Duy trì tăng cường chất xơ, nhiều rau hoặc yến mạch.
• Không bỏ bữa, ăn chậm nhai kỹ.
• Uống nhiều nước ấm và uống chậm.

https://youtube.com/watch?v=Kxa8tyCa_d8%3Fstart%3D554%26feature%3Doembed

5. TĂNG CÂN KHÔNG MONG MUỐN (DO DÙNG CORTICOID)

Một số loại thuốc hóa chất làm cho cơ thể có xu hướng bị giữ nước, bệnh nhân bồi bổ quá nhiều chất nhưng lại ít hoạt động thể lực cũng dẫn đến trọng lượng cơ thể tăng.

• Hạn chế lượng muối trong thức ăn (ăn nhạt tương đối khoảng 4g muối/ngày).
• Giảm bớt lượng thức ăn trong các bữa và chia thành nhiều bữa phụ.
• Hạn chế ăn thức ăn vặt có lượng calo cao.
• Giảm bớt chất béo có nguồn gốc động vật, tăng lượng protein thực vật.
• Tăng các loại rau xanh đậm có lượng protein cao như rau ngót, rau dền, rau muống…
• Đi bộ đều đặn hàng ngày nếu bác sĩ điều trị đồng ý.

Xem thêm: Tế bào gốc máu dây rốn ứng dụng điều trị bệnh máu ác tính như thế nào?

6. NHIỄM KHUẨN SAU ĐIỀU TRỊ HÓA CHẤT

Nhiễm khuẩn xảy ra khi hệ miễn dịch không thể nhanh chóng tiêu diệt các hoá chất xâm nhập vào cơ thể, đồng thời quá trình điều trị cũng làm yếu hệ miễn dịch. Do vậy các bệnh nhân bệnh máu ác tính thường đối mặt với nguy cơ bị nhiễm trùng rất cao.

• Liên lạc với bác sĩ hoặc đến bệnh viện, nơi bệnh nhân đang được theo dõi điều trị.
• Thường xuyên rửa tay sạch bằng xà phòng để phòng nhiễm khuẩn.
• Vệ sinh sạch sẽ thường xuyên lau chùi và khử trùng các bề mặt nơi bệnh nhân hay tiếp xúc.
• Không nên đến những nơi bị ô nhiễm, tránh tiếp xúc với người bệnh đang mắc các bệnh truyền nhiễm.

Tổng hợp & thiết kế: Gia Thắng; video: Lâm Tùng

PCholesterol cao gây vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, dẫn đến đau tim hoặc đột quỵ. Một chế độ ăn uống lành mạnh có thể cải thiện lượng cholesterol trong máu và sức khỏe tim mạch. Hãy tìm hiểu những loại thực phẩm tốt nhất để giúp giảm cholesterol của bạn.

Cholesterol cao gây hại cho sức khỏe tim mạch

Cholesterol cao gây hậu quả gì?

Cholesterol là một loại chất béo trong máu được cơ thể sản xuất tự nhiên. Nó cũng được tìm thấy trong một số thực phẩm như trứng, nội tạng, động vật có vỏ…

Cơ thể cần một số cholesterol để hoạt động bình thường. Nhưng khi bạn có mức cholesterol cao trong máu nó sẽ đẩy nhanh quá trình xơ vữa động mạch. Khi đó mảng bám tích tụ trong thành động mạch, khiến chúng trở nên hẹp hơn, máu khó lưu thông và lâu dần có thể gây đau tim hoặc đột quỵ.

Cholesterol cao không có bất kỳ triệu chứng nào. Chúng ta cần xét nghiệm máu để biết mình có mắc bệnh hay không. Xét nghiệm máu cũng cho biết mức độ cholesterol “tốt” và “xấu” trong máu của bạn.

– Cholesterol lipoprotein mật độ thấp (LDL): Cholesterol LDL là “cholesterol xấu” bởi vì nếu có quá nhiều, nó sẽ bị mắc kẹt vào thành động mạch của bạn.

– Cholesterol lipoprotein mật độ cao (HDL): HDL cholesterol là “cholesterol tốt” vì nó loại bỏ “cholesterol xấu” khỏi mạch máu của bạn.

Triglycerid là dạng chất béo phổ biến nhất trong cơ thể, có chức năng lưu trữ và vận chuyển chất béo trong máu. Bất kỳ năng lượng bổ sung nào từ thức ăn mà cơ thể bạn không cần sẽ được chuyển thành chất béo trung tính.

Cholesterol toàn phần trong máu cao là thước đo tất cả cholesterol và triglyceride trong máu và là một yếu tố nguy cơ phát triển bệnh tim.

Hội Tim mạch học Việt Nam khuyến nghị tất cả những người lớn trên 20 tuổi nên tiến hành xét nghiệm 4 chỉ số cơ bản của mỡ máu bao gồm: Cholesterol toàn phần, LDL cholesterol, HDL cholesterol và triglycerid.

Thực phẩm cải thiện cholesterol

Có một số loại thực phẩm và đồ uống có thể hỗ trợ giúp bạn điều chỉnh lượng cholesterol, giúp giảm mức “cholesterol xấu” và tăng mức “cholesterol tốt”.

Rau và trái cây

Ăn nhiều loại rau và trái cây nhiều màu sắc hàng ngày có thể giúp bảo vệ cơ thể chống lại bệnh tim, đột quỵ và một số bệnh ung thư. Các loại rau và trái cây có nhiều chất xơ hòa tan giúp giảm sự hấp thụ cholesterol và giảm cholesterol LDL “xấu” trong máu của bạn.

Thực phẩm giàu chất béo không bão hòa

Ăn thực phẩm giàu chất béo không bão hòa sẽ làm tăng mức cholesterol HDL “tốt” trong máu, có lợi cho tim. Những thực phẩm chứa chất béo có lợi cho tim bao gồm: Cá nhiều dầu như cá thu, cá mòi và cá hồi; các loại hạt; quả ô liu, quả bơ…

Ăn những thực phẩm này thay vì thực phẩm giàu chất béo bão hòa (như bơ, kem, thịt mỡ) sẽ cải thiện lượng cholesterol của bạn. Nó cũng sẽ hỗ trợ làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim. Nên hạn chế dừa, dầu cọ và các loại thực phẩm tiện lợi có nhiều chất béo bão hòa và làm tăng cholesterol LDL “xấu”.Các loại đậu

Các loại đậu như đậu xanh và đậu lăng là nguồn cung cấp chất xơ hòa tan và protein thực vật tuyệt vời có thể giúp hỗ trợ giảm cholesterol LDL “xấu” trong cơ thể.

Các loại hạt

Các loại hạt chứa chất béo và chất xơ có lợi cho tim mạch giúp hỗ trợ kiểm soát lượng cholesterol. Thường xuyên ăn các loại hạt có thể giúp bạn hỗ trợ giảm mức cholesterol LDL “xấu” và chất béo trung tính.

Nên ăn nhiều loại hạt khác nhau là tốt nhất vì chúng chứa nhiều hàm lượng chất béo lành mạnh khác nhau. Nên chọn hạt thô, ít chế biến và chưa thêm gia vị.

Trà xanh

Trà xanh là một nguồn giàu polyphenol chống oxy hóa. Uống trà xanh thường xuyên không chỉ giúp hỗ trợ giảm cholesterol LDL “xấu” mà còn làm tăng cholesterol HDL “tốt”.

Nước ép lựu

Nước ép lựu chứa nhiều chất chống oxy hóa, có tác dụng hỗ trợ ngăn ngừa xơ cứng động mạch, hỗ trợ giảm cholesterol LDL “xấu” và bảo vệ tim.

Yến mạch

Ăn ngũ cốc nguyên hạt giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim. Một trong những cách tốt nhất để giảm cholesterol là ăn bột yến mạch. Bột yến mạch chứa chất xơ hòa tan làm giảm cholesterol xấu LDL. Chất xơ có thể làm giảm sự hấp thụ cholesterol vào máu của bạn.

Đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành

Một số nghiên cứu cho thấy, thường xuyên ăn các sản phẩm từ đậu nành có thể giúp giảm nhẹ lượng cholesterol LDL “xấu” và chất béo trung tính. Nên chọn các sản phẩm đậu nành tự nhiên như hạt đậu nành, sữa đậu nành không đường, đậu phụ.

Quả óc chó

Quả óc chó rất giàu vitamin B, vitamin E và omega 3. Ăn quả óc chó có thể làm chậm sự phát triển của mảng bám trong động mạch và hỗ trợ ngăn ngừa cục máu đông. Hơn nữa, omega-3 cũng giúp làm giảm chất béo trung tính trong máu và bảo vệ tim bằng cách ngăn ngừa sự khởi phát nhịp tim bất thường.

Thay đổi chế độ ăn uống và tăng cường tập thể dục là những bước đầu tiên để giảm mức cholesterol cao. Tuy nhiên, không có thực phẩm đơn lẻ nào giúp giảm cholesterol, điều quan trọng là chúng ta cần có chế độ ăn uống cân bằng, lành mạnh. Trong đó, ưu tiên ăn nhiều thực phẩm có nguồn gốc thực vật như: rau, trái cây, các loại đậu, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt sẽ giúp kiểm soát lượng cholesterol và giảm nguy cơ mắc bệnh tim.Theo Sức khỏe & Đời sống

Việt Nam đã ghi nhận ca mắc đậu mùa khỉ đầu tiên tại TP Hồ Chí Minh thông qua giám sát dịch tễ. Để chủ động phòng chống dịch bệnh đậu mùa khỉ ở nước ta, Bộ Y tế khuyến cáo người dân chủ động thực hiện 6 biện pháp phòng bệnh.

Để chủ động phòng chống dịch bệnh đậu mùa khỉ ở nước ta, ngay từ trước đó, Bộ Y tế đã ban hành khuyến cáo người dân chủ động thực hiện các biện pháp phòng bệnh sau:

1. Che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, tốt nhất che bằng khăn vải hoặc khăn tay hoặc khăn giấy dùng một lần hoặc ống tay áo để làm giảm phát tán các dịch tiết đường hô hấp; rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn ngay sau khi ho, hắt hơi. Không khạc nhổ bừa bãi nơi công cộng.
2. Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch hoặc dung dịch sát khuẩn tay.
3. Người có triệu chứng phát ban cấp tính không rõ nguyên nhân kèm theo một hoặc nhiều triệu chứng nghi ngờ cần chủ động liên hệ với cơ sở y tế để được theo dõi, tư vấn kịp thời. Đồng thời, cần chủ động tự cách ly, tránh quan hệ tình dục.
4. Tránh tiếp xúc gần với người mắc bệnh đậu mùa khỉ, tránh tiếp xúc trực tiếp với những vết thương, dịch cơ thể, giọt bắn và các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Trong trường hợp nơi ở/nơi làm việc có người mắc hoặc nghi ngờ mắc bệnh, cần thông báo cho cơ quan y tế để được tư vấn và xử trí kịp thời, không tự ý điều trị.
5. Người đến các quốc gia có lưu hành dịch bệnh đậu mùa khỉ (khu vực Trung và Tây Phi), cần tránh tiếp xúc với động vật có vú (chết hoặc sống) như: động vật gặm nhấm, thú có túi, động vật linh trưởng có thể chứa virus đậu mùa khỉ. Khi quay trở về Việt Nam cần chủ động khai báo với cơ quan y tế địa phương để được tư vấn.
6. Đảm bảo an toàn thực phẩm; thực hiện lối sống lành mạnh, tăng cường vận động thể lực, nâng cao sức khỏe.

Để chủ động phòng chống dịch bệnh đậu mùa khỉ ở nước ta, Bộ Y tế khuyến cáo người dân chủ động thực hiện 6 biện pháp phòng bệnh.

Theo hướng dẫn tạm thời giám sát và phòng chống bệnh đậu mùa khỉ do Bộ Y tế ban hành, bệnh đậu mùa khi (monkeypox) không phải là bệnh mới, bệnh được ghi nhận lần đầu tiên vào năm 1958 trên các đàn khi được nuôi để nghiên cứu, do đó có tên là bệnh Đậu mùa khi. Trường hợp bệnh đầu tiên ở người được ghi nhận vào năm 1970 tại Cộng hòa Dân chủ Công Gô, kể từ đó bệnh Đậu mùa khi ở người trở thành bệnh lưu – hành ở khu vực Trung Phi và Tây Phi.

Bệnh đậu mùa khỉ là bệnh lây truyền từ động vật sang người, việc lây truyền từ người sang người khi tiếp xúc trực tiếp hoặc tiếp xúc gần, lây qua vết thương hở, dịch cơ thể, giọt bắn lớn của đường hô hấp và qua tiếp xúc với các vật dụng, đồ dùng bị nhiễm mầm bệnh. Sự lây truyền có thể xảy ra qua nhau thai từ mẹ sang thai nhi hoặc khi tiếp xúc gần trong và sau khi sinh.

Ngoài ra, cũng ghi nhận sự gia tăng số lượng trường hợp bệnh tại các quốc gia khu vực Tây, Trung Phi.

Thời gian ủ bệnh của bệnh đậu mùa khỉ thường từ 6-13 ngày, nhưng có thể dao động từ 5-21 ngày. Biểu hiện triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào từng giai đoạn bệnh, nhưng tương đồng như bệnh đậu mùa, các triệu chứng thường thấy là sốt, đau đầu, đau cơ, đau lưng, sưng hạch bạch huyết, ớn lạnh, mệt mỏi, phát ban có thể nhìn giống như mụn nước xuất hiện trên mặt, bên trong miệng hoặc ở các bộ phận khác của cơ thể như bàn tay, bàn chân, ngực, bộ phận sinh dục hoặc hậu môn. Bệnh có thể tự khỏi trong vòng 2-3 tuần.

Theo Bộ Y tế